در اولین هفته از شهریور ماه 1397، تالار معاملات پتروشیمی شرکت بورس کالای ایران، معاملات با حجم بیشتری را نسبت به آخرین هفته مرداد ماه تجربه کرد، البته در آخرین هفته از مرداد ماه به دلیل بروز اختلاف بین شورای عالی بورس و وزارت صنعت بر روی موضوع کشف نرخ و قیمت گذاری محصولات پلیمری عرضه های روز دوشنبه مورخ 29 مرداد را لغو کرده و در نتیجه برخی از عرضه کنندگان هم با وجود اجازه عرضه در روز سه شنبه عرضه ای انجام ندادند و در نتیجه عرضه ها بسیار کم بوده و به میزان 47 هزار تن بوده است. در نتیجه در این هفته عرضه ها که به حالت عادی خود برگشته بود به میزان 11 هزار و 329 تن بیشتر از آخرین هفته مرداد ماه بوده است. حجم تقاضا نیز به طور کلی 45 هزار تن کاهش داشته و حجم معاملات هم متاثر از افزایش حجم عرضه ها به میزان 12 هزار و 640 تن افزایش را تجربه کرده است. به نظر می رسد این اقدامی که در مورد سهمیه های متقاضایان انجام گرفت به صورت کاملا کارشناسی شده و دقیق نبوده است که در ادامه توضیح داده خواهد شد. البته اگر حجم تقاضا در هفته اول شهریور نسبت به هفته اول مرداد ماه سنجیده شود کاهشی 265 هزار تنی را نشان می دهد که البته نباید این نکته را هم از نظر دور داشت که در هفته اول مرداد ماه پلی پروپیلن های نساجی در دو روز دوشنبه و سه شنبه عرضه شده بودند و در این هفته از شهریور عمده آن ها در روز سه شنبه عرضه شده بود.
در این هفته متاسفانه 64 گرید از 75 گرید عرضه شده با رقابت قیمتی 5 درصدی معامله شدند، به دلیل شکاف قیمتی بین بازار آزاد و بورس تمامی کالاها از جذابیت بالایی برخوردار هستند و هر هفته با سقف 5 درصدی نرخ معامله می شوند. در این هفته هم اوضاع به همین شکل بود و تمامی اقداماتی همچون پلمپ کردن انبارهای شورآباد توسط تعزیرات حکومتی و اجرای روش جدید اختصاص سهمیه به کدهای معاملاتی هیچکدام نتوانست بهبودی در اوضاع به وجود آورد.

افزایش حجم عرضه ها در اولین هفته از شهریور ماه
حجم عرضه ها در هفته جاری نسبت به آخرین هفته مرداد افزایش داشته و مقدار 11.329 تن افزایش را تجربه کرد؛ در هفته گذشته حجم عرضه های هفتگی کاهش زیادی را تجربه کرده بود. یعنی در واقع می توان گفت که حجم عرضه ها برای این روزهای بازار کافی نمی باشد و تنها نسبت به هفته آخر مرداد که به دلیل عدم عرضه در روز دوشنبه 29 مرداد عرضه های کمتری وجود داشته است، عرضه ها افزایش یافته است.
بیشترین افزایش عرضه به ترتیب برای گروه های پلی اتیلن سبک فیلم، پلی اتیلن سنگین بادی و پلی اتیلن سنگین تزریقی و با 5.112 تن ، 2984 تن و 1906 تن افزایش بوده است. در این هفته تنها دو گروه PVC و پلی پروپیلن نساجی کاهش عرضه داشته و به ترتیب با 470 و 100 تن کاهش را تجربه کردند.

کاهش 45 هزار تنی تقاضا در اولین هفته شهریور ماه 1397
حجم تقاضا در این هفته 45 هزار تن کاهش را تجربه کرده بوده و از 365 هزار تن به 319 هزار تن رسیده است که البته باید این نکته را مد نظر قرار داشت که این کاهش 45 هزار تنی نسبت به هفته آخر ماه گذشته تجربه شده که تقاضا در مرداد ماه در آن هفته در کمترین حد خود قرار داشته است و بهتر این است که این میزان تقاضا با هفته های اول مرداد و تیر ماه سنجیده شود. میزان تقاضا در اولین هفته از مرداد ماه برابر با 585 هزار تن بوده که حدودا 265 هزار تن بیشتر از این هفته بوده است. در اولین هفته از تیر ماه نیز تقاضای کل برابر با 447 هزار تن بوده است که 128 هزار تن بیشتر از تقاضای این هفته بوده است.
بنابراین نمی توان اثرات روش جدید سهمیه بندی را نادیده گرفت و در کل این اقدام تقاضا را کاهش داده ولی به بهبود اوضاع نه تنها کمکی نکرده است بلکه به نظر می رسد با حذف تولیدکننده های واقعی بسیاری به بدتر شدن اوضاع کمک کرده است.
تجزیه و تحلیل اقدام جدید دفتر توسعه صنایع تکمیلی برای سهمیه بندی
به نظر می رسد این اقدام از سوی دفتر توسعه صنایع تکمیلی بسیار غیر کارشناسی بوده اس زیرا از یک سو با تشکل ها و انجمن های هر صنف مشورت نشده است و از سوی دیگر با اختصاص سهمیه های کمتر از حداقل استاندارد بسیاری از شرکت ها را از خرید مواد اولیه از بورس کالا محروم کرده اند.
این روش سهمیه بندی به این شکل است که میانگین خرید هر کد معاملاتی را در سال 1396 محاسبه و آن را 20 درصد افزایش می دهند و برای شرکت هایی که در سال 1397 کد سامانه بهین یاب اخذ کرده اند 22 تن سهمیه در نظر گرفته شده است.
این در حالی است که بسیاری از تولیدکنندگان واقعی در سال 1396 که سالی با رکود عمیق بود با مشکلاتی همچون کمبود نقدینگی دست و پنجه نرم می کردند و توان خرید از بورس را یا نداشتند و یا به دلیل کاهش سطح فعالیت تناژ کمتری را خریداری می کردند و بسیاری دیگر از آن ها مجبور به تامین بخشی از مواد اولیه مورد نیاز خود از بازار آزاد و به صورت اعتباری بودند. از طرف دیگر تفاوت قیمت ها در بازار آزاد و بورس بسیار اندک بوده است. این در حالی است که برخی از آن ها در سال 1397 با انجام طرح های توسعه و یا تامین نقدینگی در حال خرید مواد اولیه از بورس بوده اند و حتی با تمام سهمیه ماهانه خود در هفته موفق به خرید 22 تن می شدند. حال با این سهمیه های اختصاص داده شده موفق به خرید مواد اولیه موردنیاز خود نخواهند شد و مجبور خواهد بود یا تعطیل کنند و یا با قیمت نجومی از بازار آزاد تهیه کنند.
نکته جالب توجه دیگر این است که در سال 1396 این دلال های بازار بودند که با در اختیار داشتن کدهای معاملاتی کارخانه های غیر فعال و یا آن هایی که کلا با دلال ها همکاری می کنند به طور مرتب از بورس کالای ایران خرید انجام داده اند و حتی در بعضی از هفته ها تناژ های بسیار بالایی را از مچینگ نیز خریداری نموده اند در نتیجه در این شرایط بیشترین سهمیه به دلال ها تعلق گرفته است و سهمیه مصرف کنندگان واقعی کاهش شدید یافته است و به دلال ها اختصاص داده شده است و عملا با این اقدام موجب تسهیل خرید از سوی واسطه ها شده اند زیرا مصرف کنندگان واقعی را کلا از گردونه رقابت حذف کرده اند. در نتیجه می توان گفت برای کنترل تقاضا با یک اقدام اشتباه خشک و تر را با هم سوزانده اند و نه تنها اوضاع بهبود نخواهد یافت بلکه بد تر هم خواهد شد زیرا در این بازار رانت ایجاد شده ناشی از تفاوت قیمت بورس و بازار موجب این همه تقاضا هست و به جای حل کردن منشا مشکلات با استفاده از این قبیل اقدامات سعی در کنترل بازار دارند که کاملا اشتباه است و هیچ اثر خوبی بر بازار نخواهد گذاشت و فقط اوضاع را برای تعداد بسیار زیادی از مصرف کنندگان واقعی دشوار کرده است.
امید است تشکل های قدرتمندی همچون انجمن ملی ایران برای این اقدام نظرات کارشناسی ارائه داده و به مصرف کنندگان در این شرایط دشوار کمک کنند.

افزایش حجم معاملات تحت تاثیر افزایش حجم عرضه ها
در هفته جاری حجم معاملات نسبت به هفته گذشته افزایش داشته و 12.640 تن افزایش را تجربه کرد، در حال حاضر هر مقدار از محصولات پلیمری عرضه شود خریداری می شود زیرا تقاضا برای خرید بسیار بالا است، در این هفته چون حجم عرضه ها نسبت به آخرین هفته مرداد ماه افزایش بیش از 11 هزار تنی داشت در نتیجه حجم معاملات هم افزایش خوبی را تجربه کرد. در این هفته همانطور که پیشتر هم اشاره شد سهم دلال ها ی بازار پتروشیمی بیشتر از مصرف کنندگان واقعی بوده است زیرا خیلی از مصرف کنندگان واقعی سهمیه ی خریدی حتی کمتر از حداقل تناژ برای ثبت سفارش داشتند.

در کل نزدیک به 100 درصد از محصولات عرضه شده توسط متقاضیان خریداری شد. در این بین 64 گرید از 75 گرید عرضه شده با سقف قیمت به فروش رسیدند که در تمامی چندین هفته گذشته معاملات به همین منوال بوده است.
به نظر می رسد با توجه به قیمت های اندک محصولات در بازار بورس پتروشیمی ها انگیزه زیادی برای عرضه در بورس کالای ایران را ندارند و در نتیجه برای کالاهایی چون PVC حجم عرضه ها بسیار کاهش داشته است و گروه دیگری همچون پلی اتیلن سنگین اکستروژن و لوله نیز مدت هاست با کمبود عرضه مواجه است. البته بیشتر گروه های بازار با کمبود عرضه دست و پنجه نرم می کنند و امید است با برچیده شدن رانت و آزادسازی قیمت ها حجم عرضه ها نیز افزایش پیدا کند.

 

 

آمار کلی معاملات بازار به تفکیک هر گروه کالایی:

درصد سهم هر گروه کالایی در عرضه های این هفته پلیمرها
همانطور که در نمودار مشخص است، بیشترین حجم عرضه مربوط به گروه پلی اتیلن سبک فیلم است، که با 18 درصد سهم بازار و با بیش از 8.696 تن عرضه در صدر عرضه های بازار هفته جاری قرار دارد، رتبه دوم نیز به پلی پروپیلن نساجی و با 16 درصد و با 7.833 تن عرضه اختصاص دارد. گروه پلی اتیلن سنگین فیلم نیز با 5.542 تن عرضه که معادل با 12 درصد عرضه های بازار می باشد رتبه سوم را به خود اختصاص داده بود. همچنین گروه PVC با 12 درصد از عرضه های این هفته در رده بعدی قرار داشت البته لازم به ذکر است که هیچکدام از عرضه های این گروه به صورت تحویل فوری نبوده و به صورت سلف یکماهه بوده است. در کل این گروه های مطرح شده 46 درصد حجم کل عرضه های بازار را به خود اختصاص داده اند.

 

 

درصد سهم هر گروه کالایی در تقاضای این هفته پلیمرها
گروه پلی پروپیلن نساجی و با 70 هزار 73 تن تقاضا و معادل 24 درصد کل تقاضای بازار، بیشترین تقاضای این هفته را به خود اختصاص داده است، این گروه نسبت به هفته گذشته نزدیک به 21 هزار تن کاهش تقاضا داشته است، بعد از این گروه PVC و با 41 هزار و 711 تن تقاضا و سهم 14 درصدی از کل تقاضا در رده بعدی قرار داشت. گروه پلی اتیلن سبک خطی نیز با تقاضایی معادل 33 هزار و 526 تن تقاضا و معادل 12 درصد تقاضای بازار در رده سوم قرار داشت. گروه پلی اتیلن سبک خطی هم با 12 درصد تقاضای بازار از دیگر گرید های جذاب بازار بود. چهار گروه مذکور جمعا 62 درصد کل تقاضای بازار را به خود اختصاص داده اند.

 

/سیدجواد موسوی /کارشناس بورس