بعد از این تصمیم بود که قیمت پایه تمامی محصولات پتروشیمی با کاهش بیش از 10 درصدی رو به رو شد. بعد از این تصمیم بود که محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران با افزایش شدید تقاضا رو به رو شدند و در هر هفته تمامی کالاها با سقف ده درصدی نرخ معامله می شدند. دلیل این موضوع بسیار روشن بود زیرا قیمت های پایه در بازار ایران با نرخ دلار 4200 تومانی کشف می شد و این در حالی بود که قیمت دلار در کشورهای دیگر و به خصوص کشور های همسایه بیش از 5500 در ابتدا و در ادامه بیش از 8000 تومان هم بود. این شکاف قیمتی بین دلار در بازار داخل و کشورهای دیگر باعث شده بود که انگیزه زیادی برای خرید محصولات در بازار داخل و صادرات آن ها به دیگر کشور ها ایجاد شود. در نتیجه تقاضای بسیار زیادی برای خرید محصولات ایجاد شده و در نتیجه هر هفته در بورس کالای ایران تقاضاهای هفتگی بیش از 400 هزار تن به ثبت رسیده بود. متاسفانه تک نرخی شدن دلار از سوی دولت اوضاع به شدت ملتهبی را در بازار مواد اولیه پلیمری ایجاد کرد و می توان به جرات اذعان کرد که بیش از 70 درصد محصولات عرضه شده در بازار داخلی به کشورهای دیگر صادر شد در بعضی از موارد قیمت محصول صادر شده از سوی بازاری ها بیش از 200 دلار از قیمت جهانی آن محصول کمتر بود و متاسفانه منابع ملی به راحتی از کشور خارج می شد. نهادهای زیادی همچون بورس کالای ایران و انجمن های صنایع تکمیلی تلاش های فراوانی در جهت جلوگیری از رانت به وجود آمده برای عده ای خاص در بازار انجام دادند. 

در ادامه به بررسی عرضه ها، تقاضا و حجم معاملات در بازار بورس کالای ایران در شش ماهه اول 1397 به نسبت با 1396 پرداخته می شود.

 

 

همانطور که در نمودار مشخص است جز در فروردین ماه در سایر ماه ها میزان عرضه محصولات پلیمری در سال جاری کمتر از سال گذشته بوده است و این در حالی است که به دلیل اتفاقاتی که در مورد نرخ دلار رخ داد تقاضا در سال جاری در تمامی ماه ها بسیار بیشتر از سال گذشته است و تنها در شهریور ماه و با بازبینی سهمیه ها و تعیین آن ها با توجه به میزان خرید هر شرکت در سال 1396 تقاضا تا حد زیادی کنترل شده است.

 

1. عرضه ها

 

 

همانطور که در نمودار مشخص است، حجم عرضه های مواد پلیمری در شش ماه اول سال 97 برابر با یک میلیون و  775 هزار و 688 تن بوده که در مقایسه با حجم یک میلیون و 995 هزار و 925  تنی سال قبل کاهشی برابر با 220 هزار و 237 تن را نشان می دهد، که قابل توجه است. این کاهش محسوس حجم عرضه ها نتیجه چند عامل است که مهمترین آن ها تک نرخی شدن دلار توسط دولت بود، زیرا این اقدام باعث کاهش نرخ محصولات پلیمری به میزان بیش از 10 درصد شده و در ابتدا پتروشیمی ها در واکنش به این اقدام هفته ها عرضه ها خود را کاهش دادند. عامل مهم دیگر این بود که پتروشیمی های بزرگی همچون مارون به مدت یک ماه اورهال شده و پتروشیمی های دیگری همچون رجال، امیرکبیر و نویدزرشیمی اورهال های با زمان کمتری را تجربه کردند که در مجموع باعث شد عرضه ها کاهش پیدا کند. می توان به این نکته هم اشاره کرد که در سال 1396 شورای رقابت در کنار بورس کالای ایران رفتار عرضه کنندگان را به خوبی رصد می کردند ولی در سال جاری به دلایل نامعلوم فعالیت شورای رقابت را متوقف کردند. عامل مهم دیگر که به همان نرخ گذاری محصولات با دلار 4200 تومانی بر میگدد این است که سقف نوسان نرخ در بورس کالای ایران هم 5 درصد تعیین شده بود و در نتیجه پتروشیمی ها می بایست محصولات تولیدی خود را با قیمت بسیار ارزان به واسطه ها داده و آن ها با سودهای نجومی و بیش از 4000 تومانی به ازای هر کیلو گرم به فروش برسانند و بعضا به کشورهای دیگر صادر کنند. این مورد سبب بی انگیزگی پتروشیمی ها برای عرضه محصولات خود در بازار داخل شده بود و پتروشیمی ها ترجیح می دادند محصولات تولیدی خود را در بازارهای صادراتی عرضه کنند.

 

 

همانطور که در نمودار مشخص است، در فروردین ماه حجم کل عرضه در سال 97 برابر با 274 هزار و 856 تن بود که در مقایسه با حجم 282 هزار و 355 تن بیش از 7 هزار تن کاهش را نشان می داد. حجم عرضه های دو سال در فروردین ماه بسیار به هم نزدیک بوده است.

 

در اردیبهشت ماه حجم کل عرضه های سال جاری برابر با 318 هزار و 582 تن است که نسبت به فروردین سال جاری 54 هزار تن بیشتر است. همچنین اگر این آمار نسبت به اردیبهشت 96 سنجیده شود مشاهده می شود که حجم عرضه های سال گذشته در این ماه 337 هزار و 879 تن بوده است و عرضه های سال جاری 19 هزار تن کمتر از سال گذشته است.

 

افزایش حجم عرضه های ماهانه در سال 1397 در خرداد ماه نیز ادامه داشته و حجم عرضه ها با افزایش 6 هزار تنی نسبت به سال گذشته مواجه بوده است. اگر حجم عرضه های خرداد سال جاری با خرداد سال 96 سنجیده شود مشاهده می شود که حجم عرضه های سال جاری 92 هزار تن کمتر از مدت مشابه سال قبل است و از 416.326 تن در سال گذشته به 324.657 تن در سال جاری رسیده است.

 

در تیر ماه عرضه ها 30 هزار تن کاهش یافته و به 294 هزار تن رسیده است و نسبت به عرضه های تیر ماه سال 1396 نیز کاهشی 33 هزار تنی را نشان می دهد که کاهش زیادی است.

 

کاهش عرضه ها در مرداد ماه هم ادامه یافته و حجم عرضه های ماهانه در مرداد بعد از کاهش 8 هزار تنی به 286 هزار تن رسیده است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته نیز کاهشی 79 هزار تنی را نشان می دهد.

 

در شهریور ماه با وجود کاهش مجدد و هشت هزار تنی عرضه ها از مدت مشابه در سال گذشته برای اولین بار بیشتر است زیرا حجم عرضه ها در شهریور ماه پارسال بسیار کاهش یافته است و در نتیجه حجم عرضه ها در شهریور سال جاری نزدیک به ده هزار تن بیشتر از سال گذشته است.

 

2. تقاضا

 

 

همانطور که در نمودار مشخص است، حجم کل تقاضا در مجموع شش ماه اول سال جاری بسیار بیشتر از سال گذشته است، به گونه ای که حجم کل تقاضا در شش ماه امسال هفت میلیون و 854 هزار و 981  تن بوده که در مقایسه با حجم دو میلیون و 848 هزار و 720 تنی سال گذشته افزایش بسیار زیاد و  پنج میلیون و شش هزار تن را نشان می دهد، که بسیار قابل توجه بوده و بیش از دو و نیم برابر سال گذشته است. دلیل این موضوع هم که پیشتر اشاره شد تک نرخی شدن ارز در ایران و وجود شکاف قیمتی بسیار بالا بین نرخ دلار در بازار ایران و بازار سایر کشورها بوده است. این موضوع سود هنگفتی را برای فعالان بازار داخلی ایجاد می کرد، در نتیجه اینان با تمام توان خود تلاش کردند تا هر چه سهمیه معاملاتی دارند را به بازار وارد کنند و در نتیجه تقاضا را با چنین جهشی مواجه کردند که تلاش های بورس کالا هم برای کنترل این تقاضا باز هم نتوانست تقاضا را به سطحی نزدیک با سال گذشته برساند، زیرا واقعا کنترل این میزان از تقاضا تقریبا غیر ممکن بود چونکه حاشیه سود ناشی از شکاف قیمتی بین دلار مبنای کشف قیمت های پایه در بورس کالا و بازار آزاد به حدی بود که هیچ دارنده کد بورسی حاضر به چشم پوشی از آن نبود. بیشتر حجم این تقاضا هم کاملا کاذب بوده است و تقاضای واقعی بازار داخلی ایران بسیار کمتر از این مقدار است، زیرا بیش از 70 درصد از این محموله های خریداری شده به کشور های دیگر صادر می شد که خوشبختانه با تلاش های نهادهایی همچون انجمن ملی پلیمر ایران مرزهای کشور بر روی خروج این محصولات بسته شد.

 

 

فروردین ماه: در این ماه حجم کل تقاضا در سال جاری برابر با 547 هزار و 574 تن بوده است، که در مقایسه با حجم 288 هزار و 674 تنی فروردین 96 افزایشی 258 هزار تنی را نشان می دهد. از دلایل اصلی این موضوع می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

اردیبهشت ماه: در این ماه اوضاع بسیار با فروردین متفاوت بود، زیرا بعد از تک نرخی شدن دلار حجم تقاضای بسیار زیادی روانه بازار شد،  بدین ترتیب حجم کل تقاضای اردیبهشت ماه سال جاری برابر با یک میلیون و 220 هزار تن بوده که در مقایسه با حجم 440 هزار و 828 تنی اردیبهشت 96 افزایشی 779 هزار تنی داشته است. از طرفی هم نسبت به فروردین ماه سال جاری نیز رشدی بیش از 600 هزار تنی داشته است.

 

خرداد ماه: در این ماه تقاضا اندکی کاهش یافته و به یک میلیون و 159 هزار و 795 تن رسیده است و اگر این آمار نسبت به خرداد ماه سال گذشته مقایسه شود افزایشی به میزان 663 هزار تن را نشان می دهد که بسیار زیاد است.

 

تیر ماه: در این ماه تقاضا بیش از 500 هزار تن افزایش یافته و به یک میلیون و 646 هزار تن رسیده است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افزایشی برابر با بیش از یک میلیون و 200 هزار تن را نشان می دهد و این در حالی است که میزان عرضه در این ماه در سال جاری کمتر از سال گذشته نیز بوده استو این اوضاع را وخیم تر هم کرده است.

 

مرداد ماه: در این ماه تقاضا در سال 1397 به اوج خود رسیده و به بیش از دو میلیون و 499 هزار تن رسیده است که در چند سال اخیر بی سابقه بوده است. تقاضا در این ماه به حدی زیاد است که قابلیت مقایسه با مرداد ماه سال گذشته را ندارد. اتفاقا تقاضا در مرداد ماه سال گذشته بیشترین میزان در طول کل سال 1396 بوده است که برابر با 600 هزار تن است که بسیار کمتر از مدت مشابه در سال جاری است.

 

شهریور ماه: در این ماه دفتر توسعه صنایع تکمیلی با کمک نهادهایی همچون بورس کالای ایران مبنای تخصیص سهمیه ها را میانگین خید هر کد معاملاتی در سال 1396 قرار داده و تقاضا بسیار کاهش یافته و به 782 هزار تن رسیده است که به حجم تقاضا در شهریور سال گذشته نیز نزدیک است و تنها 200 هزار تن بیشتر است.

 

3. حجم معامله

 

 

حجم کل معاملات در شش ماهه اول سال جاری برابر با یک میلیون و 597 هزار و 537  تن بوده است، که در مقایسه با حجم یک میلیون و 281 هزار  و 254 تنی سال گذشته 316 هزار تن افزایش را نشان می دهد. همانطور که پیشتر نیز اشاره شده در سال جاری بر خلاف سال گذشته تقاضای بسیار زیادی برای محصولات پلیمری وجود داشت و در بیشتر هفته های معاملاتی بیش از 90 درصد محصولات عرضه شده توسط متقاضیان خریداری می شد. در نتیجه حجم معاملات در شش ماهه سال جاری افزایش بسیار خوبی پیدا کرده است. در سال جاری همه محصولات به دلیل تفاوت نرخ دلار مبنای نرخ گذاری محصولات پتروشیمی و نرخ دلار در بازار آزاد از ارزش و جذابیت بسیار زیادی برخوردار بوده و متقاضایان ترجیح می دادند همه محصولات عرضه شده در بورس کالای ایران را خریداری کنند.

 

 

حجم کل معاملات در فروردین ماه سال 1397 برابر با 188 هزار و 409 تن بوده است، که در مقایسه با حجم معاملات 156 هزار و 946 تنی در سال 1396 افزایشی در حدود 31 هزار و 463 تن را نشان می دهد، که رقم نسبتا زیادی بوده است و برابر با بیش از 20 درصد افزایش بوده است.

 

در اردیبهشت ماه اوضاع به کلی تغییر پیدا کرد، بدین ترتیب حجم معاملات در اردیبهشت سال جاری برابر با 282 هزار و 970 تن بود که در مقایسه با فروردین ماه 94 هزار تن افزایش پیدا کرده است. اگر آمار نسبت به اردیبهشت سال گذشته سنجیده شود، 71 هزار و 307 تن افزایش را نشان می دهد، که بسیار قابل توجه است و 33 درصد افزایش را تجربه کرده است.

 

در خرداد ماه سال جاری روند رو به رشد حجم معاملات با شیب کمتری ادامه پیدا کرد و به 302 هزار و 368 تن رسید که نسبت به اردیبهشت ماه 20 هزار تن و برابر با 10 درصد افزایش را تجربه کرده است. حال اگر این میزان حجم معاملات با خرداد ماه سال گذشته مقایسه شود، مشخص می شود که حجم معاملات سال جاری نزدیک به 65 هزار تن بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است.

 

در تیر ماه با توجه به کاهش حجم عرضه ها ، حجم معاملات نیز روندی نزولی داشته و به 282 هزار تن رسیده است که در مقایسه با حجم 215 هزار تنی در تیر ماه 96 افزایشی 67 هزار تنی را نشان می دهد.

 

در مرداد ماه حجم معاملات باز هم به تبعیت از کاهش عرضه ها کاهشی اندک داشته و به 278 هزار تن رسیده است و در مقایسه با حجم معاملات در مدت مشابه در سال گذشته افزایشی به میزان 27 هزار تن را نشان می دهد.

 

در شهریور ماه حجم معاملات باز هم کاهش یافته و به 262 هزار تن رسیده است که در مقایسه با شهریور 1396 افزایشی 54 هزار تنی را نشان می دهد.